Na czym polegają badania elektronarzędzi?

 

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym urządzenia elektryczne muszą być nie tylko użytkowane, ale również sprawdzane zgodnie z wytycznymi zawartymi w instrukcji obsługi dołączonej do urządzenia przez producenta.

 

Co zrobić gdy brak jest instrukcji, a obecnie obowiązujące normy nie mówią jasno o zakresach i czasookresach wykonywania badań?

 

Należy postępować zgodnie z zasadami uznanych reguł technicznych zwanych również dobrą praktyką. Według nich elektronarzędzia można podzielić na 3 kategorie użytkowania, mające praktyczne odzwierciedlenie w sposobie ich użytkowania:

• Elektronarzędzia I Kategorii to urządzenia użytkowane dorywczo, kilkakrotnie w ciągu jednej zmiany, które jest zwracane do wypożyczalni czy narzędziowni.
• Elektronarzędzie II Kategorii jest eksploatowane często w ciągu jednej zmiany, które nie jest zwracane do wypożyczalni, narzędziowni.
• Elektronarzędzie III Kategorii jest eksploatowane w sposób ciągły na więcej niż jednej zmianie, zainstalowane na stałe, np. na linii montażowej lub produkcyjnej.

 

Badania i pomiary eksploatacyjne narzędzi dzielą się na bieżące i okresowe. Zakres badań bieżących obejmuje:

 

• Oględziny zewnętrzne,
• Sprawdzenie biegu jałowego.

 

Dla badań okresowych zakres wygląda następująco:

 

• Oględziny zewnętrzne,
• Demontaż i oględziny wewnętrzne,
• Pomiar rezystancji izolacji,
• Sprawdzenie obwodu ochronnego,
• Sprawdzenie biegu jałowego.

 

Badania bieżące należy wykonywać każdorazowo przed wydaniem elektronarzędzia do eksploatacji oraz po jego zwrocie do wypożyczalni czy narzędziowni.

 

Badania okresowe zaleca się wykonywać nie rzadziej niż:

 

• Co 6 miesięcy dla urządzeń z I Kategorii użytkowania,
• Co 4 miesiące dla urządzeń z II Kategorii użytkowania,
• Co 2 miesiące dla urządzeń z III Kategorii użytkowania.

 

Badania okresowe należy przeprowadzić również po każdej sytuacji mogącej mieć wpływ na bezpieczne użytkowanie elektronarzędzia np. po każdej naprawie, po upadku czy zawilgoceniu. Metodyka badań i sposoby postępowania z poszczególnymi urządzeniami zależy w równej mierze od stosowanych urządzeń pomiarowych jak i od samych elektronarzędzi poddawanych badaniom. Inaczej przebiega badanie stanu technicznego wiertarki użytkowanej dorywczo, a inaczej spawarki działającej na linii produkcyjnej pracującej na trzy zmiany. Dwa różne elektronarzędzia, dwa różne sposoby badania ich stanu. Każdy zakład czy firma użytkująca elektronarzędzia może przeprowadzać kontrolę ich stanu wykorzystując własny personel, o ile ten posiada odpowiednie świadectwa kwalifikacji. Istnieje też możliwość zlecania tego typu kontroli wyspecjalizowanym firmom, które w profesjonalny sposób zajmują się pomiarami elektrycznymi. Na podstawie przeprowadzonych badań użytkownik otrzymuje protokół z badania elektronarzędzia który w jednoznaczny sposób określa stan techniczny elektronarzędzia oraz datę kolejnego badania. To ostatnie działanie, choć wydaje się to dziwne, często może być bardzo dobrym rozwiązaniem. Bierze się to z faktu, że koszty oddelegowania takiego zadania na zewnątrz mogą być zdecydowanie niższe! Dodatkowo otrzymujemy gwarancję bezpieczeństwa, a więc jeden z głównych problemów podczas produkcji, przynajmniej częściowo nam odchodzi.

 

Jak wygląda w praktyce badanie elektronarzędzia?

 

Prześledźmy tok działań i czynności jakie należy wykonać by poprawnie przeprowadzić badanie okresowe elektronarzędzia wykonanego w II klasie ochronności. Zgodnie z wcześniej podanym zakresem badań okresowych pierwszą czynnością jest dokonanie oględzin zewnętrznych.

 

Oględziny zewnętrzne

 

Działania na tym etapie możemy podzielić na:

• Sprawdzenie tabliczki znamionowej – mówi nam ona o wielu bardzo ważnych parametrach urządzenie oraz umożliwia jego identyfikację (numer seryjny). Przy braku tabliczki należy urządzenie w trwały sposób oznakować niepowtarzalnym numerem. Brak możliwości identyfikacji urządzenia jest powodem niedopuszczenia go do użytkowania.
• Sprawdzenie stanu przewodu zasilającego i wtyczki – zwracamy szczególną uwagę na stan izolacji przewodu, czy nie ma pęknięć i przetarć oraz czy zabrudzenia z miejsca pracy nie wpływają na niszczenie izolacji przewodu (rozpuszczanie, utwardzanie, pęknięcia). Czy wtyczka jest oryginalna i nie nosi oznak uszkodzenia, a jeżeli została wcześniej wymieniona na inną to czy odpowiada klasie bezpieczeństwa elektronarzędzia , czy jest szczelna i bezpiecznie zamontowana.
• Sprawdzenie stanu obudowy – czy jest kompletna, czy nie ma pęknięć lub czy nie ma zabrudzeń mających wpływ na bezpieczeństwo użytkowania (np. smar czy obce osady z miejsca pracy). Już na tym etapie należy bezwzględnie wyeliminować elektronarzędzia z pękniętymi obudowami kierując je do naprawy.
• Działanie elementów mechanicznych, wyłączników, regulatorów i blokad – szczególnie zwracamy uwagę na elementy decydujące o bezpieczeństwie użytkowania takie jak mechanizmy blokujące, wyłączniki, blokady mechaniczne. Powinny być one kompletne, pracować bez zacięć, wyłączać urządzenie przy pierwszej próbie. Jakiekolwiek odstępstwo dyskwalifikuje elektronarzędzie z użytkowania i kieruje je do naprawy.
• Sprawdzenie kompletności śrub obudowy – sprawdzamy czy wszystkie śruby są dokręcone i na swoim miejscu, czy nie wystają jeżeli nie są oryginalne i czy pewnie mocują elementy obudowy.
• Sprawdzenie osłon i uszczelnień – w urządzeniach wykonanych nietypowo (do pracy w warunkach ciężkich itp.) sprawdzamy kompletność i osłon i uszczelnień które mają wpływ na bezpieczeństwo pracy tych elektronarzędzi. Jeżeli są one ruchome – sprawdzamy ich działanie i pewność zamocowania.
• Sprawdzenie otworów wentylacyjnych – bardzo istotne dla zapewnienia poprawnych warunków pracy układów napędowych, przy stwierdzeniu utrudnień w przepływie powietrza należy usunąć kurz i ewentualne stałe zanieczyszczenia.

 

Oględziny wewnętrzne

 

W ramach demontażu i oględzin wewnętrznych wymagających częściowego rozebrania elektronarzędzia wchodzą:

• Sprawdzenie zamocowania przewodu zasilającego, trwałości styków łączeniowych wewnątrz elektronarzędzia i wtyczki – zwracamy uwagę na sposób i jakość zamocowania przewodu do urządzenia, czy opaska mocująca zapobiega wyrwaniu przewodu, czy jest zapewniony optymalny i pełen styk żyły przewodu z zaciskiem, czy nie ma w pobliżu styków stwardniałej izolacji o zmienionym kolorze co może świadczyć o przegrzewaniu styków.
• Sprawdzenie stanu przewodu PE oraz jego połączeń i zacisków ochronnych – przewód ten koloru żółto-zielonego powinien być nieco dłuższy by przy wyszarpnięciu zapewnić jak najdłużej połączenie ochronne urządzenia.
• Sprawdzenie zamocowań i styków wszystkich elementów wchodzących w skład obwodu elektrycznego urządzenia (wyłącznik, regulator, kondensator).
• Sprawdzenie szczotek i komutatora – dla poprawnej pracy napędu istotna jest odpowiednia długość szczotek, krótkie czy zawieszające się w szczotkotrzymaczu powodują nadmierne iskrzenie które niszczy powierzchnię komutatora. Część elektronarzędzi posiada wzmocniona izolację w strefie pracy układu szczotka – komutator, która należy sprawdzić pod kątem degradacji wskutek działania temperatury i łuku elektrycznego.
• Sprawdzenie uzwojeń wirnika i stojana – szukamy śladów przegrzania uzwojeń, które widać po zmianie koloru izolacji (ciemniejsza).
• Sprawdzenie łożysk, układów mechanicznych, elementów wentylacyjnych – zwracamy uwagę na stan wentylatora, jego wyszczerbienia czy ciała stałe między łopatkami wpływają na skrócenie żywotności łożysk, mogą doprowadzić tez do uszkodzenia samego wentylatora.

 

Pomiar rezystancji izolacji

 

Kolejnym punktem badań okresowych jest pomiar rezystancji izolacji elektronarzędzia. Pracownicy naszego serwisu wykorzystują do badań elektronarzędzi specjalizowany przyrząd firmy GOSSEM METRAWATT SECUTEST N52+ . Przyrząd ten dokonuje sprawdzenia rezystancji izolacji przy napięciu probierczym 500V i prądzie pomiarowym 200mA. Badania wykonuje się mierząc wartość rezystancji między zwartymi przewodami L-N a dostępnymi metalowymi częściami obudowy (śrubki, zaciski, głowice robocze, obudowy przekładni). Poprzednio obowiązująca norma (PN-88/E-08400/10:1988) zalecała by czas badania nie był krótszy niż 60 sekund. Wartością graniczną dla elektronarzędzia wykonanego w II klasie ochronności dla normy PN-88/E-08400/10 jest:

• rezystancja nie mniejsza niż 7MΩ między częściami pod napięciem a dostępnymi dla dotyku częściami metalowymi,
• rezystancja nie mniejsza niż 2MΩ miedzy częściami pod napięciem a częściami metalowymi oddzielonymi od części pod napięciem tylko izolacją podstawową,
• nie mniej niż 5MΩ między częściami metalowymi oddzielonymi od części pod napięciem tylko izolacją podstawową a dostępnymi dla dotyku częściami metalowymi.

Wartość graniczna dla tego samego elektronarzędzia według normy DIN VDE 0701-0702 wynosi nie mniej niż 2MΩ miedzy częściami pod napięciem a dostępnym dla dotyku częściami metalowymi.

 

Dla elektronarzędzi wykonanych w I klasie ochronności należy wykonać sprawdzenie obwodu ochronnego.

 

Pomiar polega na sprawdzeniu ciągłości przewodu PE i jego połączenia z obudową i częściami dostępnymi dla dotyku. Pomiaru dokonujemy pomiędzy stykiem ochronnym we wtyczce a elementami obudowy które są połączone z przewodem PE. Na rezystancję przewodu ochronnego składają się następujące składniki:

• rezystancja żyły przewodu zasilającego,
• rezystancja styków połączeniowych obwodu ochronnego we wtyczce,
• rezystancja styków połączeniowych obwodu ochronnego przy obudowie.

W zależności od standardu (normy) według którego przeprowadzane jest badanie różne są wartości prądów testowych oraz graniczna dopuszczalna rezystancja obwodu PE. Przy określeniu rezystancji obwodu według norm DIN VDE 0701-0702 wartość prądu testowego wynosi 200mA a graniczna rezystancja obwodu nie może przekroczyć 0,3Ω dla przewodu ochronnego o długości 5m.

 

Sprawdzenie biegu jałowego

 

Ostatnim punktem badań okresowych jest sprawdzenie biegu jałowego elektronarzędzia. Wykonanie tego testu ma za zadanie porównanie parametrów pracy elektronarzędzia i subiektywną ocenę jego stanu. W trakcie testu zwracamy uwagę na głośność pracy napędu, szum łożysk, iskrzenie szczotek komutatora i ewentualne wibracje, dynamikę rozruchu i zatrzymania napędu. Test ten powinien trwać kilkanaście sekund – zazwyczaj wykonujemy go w czasie od 15 do 30 sekund.

Dla urządzeń pracujących w ciężkich warunkach – przy dużym zapyleniu i wysokiej wilgotności – zalecamy przeprowadzenie badania prądu upływu. Prąd upływu jest to prąd jaki płynie przez izolację z części czynnych (przewodzących) do ziemi. Na prąd upływu składają się: upływ poprzez izolację oraz występujące w elektronarzędziach pojemności (takie jak: kondensatory filtrujące czy elementy sterowania). Wśród pomiarów tego parametru można wyróżnić:

• pomiar zastępczego prądu upływu,
• pomiar uziomowego prądu upływu (PE),
• pomiar różnicowego prądu upływu.

Wszystkie pomiary prądu upływu realizowane są dzięki zastosowaniu przyrządu pomiarowego PAT-806 firmy SONEL.

 

Jak dbać o bezpieczeństwo i sprawność swoich elektronarzędzi?

 

Nikogo nie trzeba przekonywać, że dbanie o właściwy stan techniczny urządzeń elektryczny jest kluczowy dla działania przedsiębiorstwa. Natomiast czy warto robić to samodzielnie? Tańszym i skuteczniejszym rozwiązaniem może być zlecenie tego firmie, która zagwarantuje ciągłe działanie sprzętu, poprawiając bezpieczeństwo i komfort pracy.

 

Przeprowadzamy:

 

• przeglądy  elektronarzędzi,
• przeglądy sprzętu medycznego,
• kontrolę sprzętu laboratoryjnego,
• kontrolę urządzeń spawalniczych oraz walidację ich parametrów,
• pomiar mocy, poboru prądu i napięcia elektronarzędzi (zarówno pod obciążeniem jak i dla pracy na biegu jałowym),
• badania przedłużaczy – również z wyłącznikami RCD.
• innych urządzeń elektrycznych.